Η ΠΡΟΕΔΡΙΑ ΤΡΑΜΠ ΚΑΙ Η «ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΔΕΞΙΑ»
Μία σειρά από εκλογικά αποτελέσματα σε δυτικές χώρες δείχνουν ότι η alt-right (εναλλακτική Δεξιά) είναι εδώ με έναν τρόπο που δεν έχει προηγούμενο.
Κατά τη διάρκεια της τελευταίας προεκλογικής εκστρατείας στις ΗΠΑ, η υποψήφια του Δημοκρατικού Κόμματος Χίλαρι Κλίντον είχε ασκήσει κριτική στον Ντόναλντ Τραμπ ότι ρίχνει λάδι στις φλόγες του ρατσισμού που ασπάζεται η alt-right. Αφορμή είχε σταθεί ο διορισμός του Στηβ Μπάνον επικεφαλής της προεκλογικής εκστρατείας του Τραμπ. Ο Μπάνον ήταν ο διευθυντής της ιστοσελίδας Breitbart News, την οποία ο ίδιος είχε χαρακτηρίσει ως πλατφόρμα για την alt-right.
Τα συστημικά ΜΜΕ και οι φιλελεύθεροι πολιτικοί έχουν βιαστεί να χαρακτηρίσουν την alt-right ρατσιστική, φασιστική ακροδεξιά (και σε έναν βαθμό έχουν δίκιο). Όμως αδυνατούν να κατανοήσουν ότι υπάρχει η τάση πίσω από αυτόν τον όρο να οχυρωθεί όλη η παραδοσιακή λαϊκή Δεξιά. Εδώ και χρόνια η Δεξιά βρίσκεται σε ιδεολογική κρίση, διχασμένη από τη λαίλαπα του νεοφιλελευθερισμού (που είναι ιδεολογικό της τέκνο) και της παγκοσμιοποίησης (που είναι πάντρεμα του δεξιού κοσμοπολιτισμού με τον αριστερό διεθνισμό).
Τώρα, απορρίπτει τόσο την παγκοσμιοποίηση όσο και τον φιλελευθερισμό – ελλείψει ενός αντίρροπου αριστερού δέους. Ετοιμάζεται να εγκολπωθεί όλη την αυθεντική λαϊκή αντίδραση ενάντια στα δεινά αυτά της νεοτερικότητας. Η Δεξιά ετοιμάζεται για την ιδεολογική μάχη που θα καθορίσει τον 21ο αιώνα, ενώ η Αριστερά κοιμάται τον ύπνο του δικαίου.
Μια ανασκόπηση της alt–right
Μέχρι στιγμής τον όρο οικειοποιείται σε μεγάλο βαθμό το blog “alternative right” που άνοιξε το 2010 ο Richard Spencer. Ο Σπένσερ είναι και πρόεδρος του National Policy Institute, μιας ομάδας Αμερικανών εθνικιστών, υπέρμαχων της λευκής ανωτερότητας. Το blog έκλεισε το 2013 και ξανάνοιξε από τους Colin Liddel και Andy Nowicki, αρθρογράφους. Το ίδιο το blog είναι, όπως θα περίμενε κανείς, πολύ φτωχό ιδεολογικά και βασικός πυλώνας της προβληματικής του είναι ο «αριστερός εξισωτισμός». Αυτός αποτελεί την πηγή όλων των δεινών της ανθρωπότητας και αυτό που του αντιτίθεται είναι ο δεξιός «ρεαλισμός».
Η ιδεολογία τους είναι η «υπεράσπιση της λευκής πλειοψηφίας». Οπότε δεν είναι παράξενο που γύρω από τον κύκλο συγκεντρώνονται διάφορα ακραία στοιχεία όπως μέλη της Κου Κλουξ Κλαν, νεοναζί, ρατσιστές, υπέρμαχοι του απαρτχάιντ και λοιποί πολέμιοι της πολυπολιτισμικότητας και της Αριστεράς εν γένει. Τα πλήθη τους και η απήχησή τους είναι πολύ μικρά και γενικά περιορίζονται στο διαδικτυακό τρολάρισμα.
Oι alt-rights του Σπένσερ, εξίσου με τους Δημοκρατικούς –ίσως και περισσότερο– απεχθάνονται τους «πουλημένους Συντηρητικούς», για τους οποίους χρησιμοποιούν τον διόλου επαινετικό τίτλο «cuckservatives» (εκ του cuckold = κερατάς και conservative = συντηρητικός). Αυτή η άνευρη Δεξιά χαρακτηρίζεται από τον Σπένσερ ως alt-light (γιαλαντζί Δεξιά θα λέγαμε). Εμφανίζονται επίσης και με διάφορες παραλλαγές, όπως New Right και Dissident Right.
Πρόκειται για καθαρά αμερικανικά ακροδεξιά μορφώματα και δεν θα πρέπει να συγχέονται με τη Nouvelle Droit, την αυτοαποκαλούμενη και γκραμσιανή δεξιά του Alain de Benoist στην Ευρώπη. Ωστόσο, ο όρος alt-right δεν ανήκει στον Σπένσερ. Αναφορές στον αμερικανικό Τύπο κάνουν χρήση του όρου, αναζητώντας τις ρίζες του εθνοκεντρικού εθνικισμού.
Η παλιά Δεξιά εναντίον της νέας
O παλαιοσυντηρητικός ιστορικός και πολιτικός φιλόσοφος Πωλ Γκότφρηντ στο άρθρο του «Η άνοδος και η πτώση της Εναλλακτικής Δεξιάς», το 2008, δίνει ένα ενδιαφέρον περιεχόμενο στον όρο. Στο κείμενό του ο Γκότφρηντ αναλύει την πλήρη κατίσχυση των νεοσυντηρητικών στο δεξιό στρατόπεδο. Αυτό που καθιστά το κείμενο ενδιαφέρον από μια αριστερή οπτική είναι ότι υπερασπίζεται τις παραδοσιακές κοινωνικές αξίες της Δεξιάς έναντι του θατσερικού-ρηγκανικού νεοφιλελεύθερου ατομικισμού, τον οποίο χαρακτηρίζει «αποτυχημένη αριστερή ουτοπία».
«Πρόσφατα στη Δεξιά αντιμετωπίζουμε ένα άλλο πρόβλημα, κυρίως ομάδες που λίγη σχέση έχουν με αυτό που διατείνονται ότι είναι. Απ’ όσο μπορώ να καταλάβω δεν υπάρχει τίποτα το δεξιό στην άρνηση της οικογένειας και της κοινωνίας προς χάρη του μεμονωμένου ατόμου. Και το όνειρο της ζωής έξω από το κράτος, σε μια κοινωνία αυτενεργούντων ατόμων που οικειοθελώς αφήνονται να εκτοπιστούν από ολόκληρο τον Τρίτο Κόσμο, εάν αυτός αποφασίσει να μετεγκατασταθεί εδώ, δεν αποτελεί δεξιά απάντηση. Αποτελεί αποτυχημένη αριστερή ουτοπία.
»Είναι ένα πράγμα να κατηγορούμε το σύγχρονο κράτος πρόνοιας ως όχημα χυδαίας κοινωνικής αλλαγής και παράβασης του Συντάγματος των ΗΠΑ. Και είναι άλλο να πιστεύουμε ότι όλες οι δομές εξουσίας μπορούν να περιοριστούν σε ασφαλιστικές εταιρείες κατασκευασμένες να προστατεύουν τη ζωή και την περιουσία των αναρχο-καπιταλιστών. Μια τέτοια πεποίθηση έρχεται σε αντίθεση με ό,τι γνωρίζουμε για την ανθρώπινη φύση και ακόμα και ο αντι-κρατιστής Χ.Λ. Μένκεν ποτέ δεν σκόπευε να καταστρέψει όλη την κυβέρνηση. Μισούσε την εξισωτική δημοκρατία, αλλά όχι και τις παραδοσιακές κοινωνικές και πολιτικές Αρχές πάνω στις οποίες είχε αναπτυχθεί η κοινοτική ζωή και οι οποίες εξυπηρετούν τις πολύπλοκες κοινωνικές μας ανάγκες».
Και παρακάτω: «Οι νεοσυντηρητικοί προέλασαν ασταμάτητοι στους θεσμούς και τα κειμήλια της Δεξιά και τα κατέλαβαν χωρίς να ιδρώσουν. Και το έκαναν αυτό χωρίς να μετακινηθούν στα δεξιά. Αντίθετα, μετέτρεψαν τη Δεξιά σε Αριστερά, εξισορροπώντας τις πιο αριστερές πολιτικές τους με ποσά λελογισμένου και ήπιου συντηρητισμού. Εξαφάνισαν οποιονδήποτε στη δεξιά τους αντιστάθηκε…»
Βάζουν αριστερό πρόσημο στο νεοφιλελευθερισμό
Εδώ, κατά τη γνώμη μας είναι ένα πρώτο βασικό σημείο της ιδεολογίας που αναδύεται: Ο νεοφιλελευθερισμός απορρίπτεται ως αριστερή στρέβλωση της καθαρής δεξιάς ιδεολογίας. Για τον Γκότφρηντ και την alt-right ο νεοφιλελευθερισμός αν και προέρχεται από τα δεξιά, δεν αναγνωρίζεται ως τμήμα της δεξιάς παράδοσης, αλλά της αριστερής. Αυτό το ιδεολογικό άλμα δεν αποτελεί απλά στρατήγημα της δεξιάς για να διατηρήσει επιδέξια την ιδεολογική της καθαρότητα. Αποτελεί και παταγώδη αποτυχία του αριστερού λόγου να αναδείξει τον νεοφιλελευθερισμό ως αυτό που πραγματικά είναι: μια ακραιφνώς δεξιά ιδεολογία.
Δεν είναι του παρόντος η κριτική στη μεταπολεμική σοσιαλδημοκρατία, ωστόσο ο ιδεολογικός συμβιβασμός με τις ακραίες θέσεις της οικονομίας της αγοράς της κεντροαριστεράς είχε διττό αποτέλεσμα: Από τη μία την οδήγησε στον πολιτικό αφανισμό της παντού στην Ευρώπη, από την άλλη παρέδωσε άνευ όρων βασικά ιδεολογικά της προπύργια στον αντίπαλο: Η φιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση είναι για τους δεξιούς μια αριστερή πολιτική. Ο δε νέος κρατικός προστατευτισμός παρουσιάζεται ως αντίβαρο της οικονομίας των αγορών από τα δεξιά. Η δεξιά επανιδρύει το κράτος. Η προεδρία Τραμπ είναι ενδεικτική.
- Ο Στάθης Ανδρέου σπούδασε ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Πολιτική Φιλοσοφία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Επί σειρά ετών εργάστηκε στον χώρο των έντυπων και ηλεκτρονικών εκδόσεων. Ασχολείται με την αρθρογραφία και τη μετάφραση και δεν παραλείπει τα καθήκοντά του ως μέλος του μουσικού σχήματος “Θερσίτες”.