ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΑΝΤΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Όλα ανάγονται στο μονοδιάστατο μήνυμα του Φρίντμαν: Τα πάντα άρχισαν να πηγαίνουν στραβά μετά το Νιου Ντιλ. Τότε ήταν που μια σειρά από χώρες, «συμπεριλαμβανομένης της δικής μου, λοξοδρόμησαν από τον ορθό δρόμο».

Για να επανέλθουν οι κυβερνήσεις στη σωστή πορεία, ο Φρίντμαν παρουσία­σε συστηματικά στο πιο δημοφιλές βιβλίο του, το Capitalism and Freedom, αυτό που θα γινόταν το βασικό εγχειρίδιο της παγκόσμιας ελεύθερης αγοράς και θα διαμόρφωνε στις ΗΠΑ το οικονομικό πρόγραμμα του νεοσυντηρητικού κινήματος.

Πρώτον, οι κυβερνήσεις πρέπει να καταργήσουν όλους τους κανόνες και τις ρυθμίσεις που εμποδίζουν τη συσσώρευση κερδών. Δεύτερον, οφείλουν να που­λήσουν τη δημόσια περιουσία σε ιδιωτικές εταιρείες, ώστε να την εκμεταλλευ­τούν επικερδώς. Και, τρίτον, πρέπει να προβούν σε δραματικές περικοπές στη χρηματοδότηση των κοινωνικών προγραμμάτων. Στο πλαίσιο αυτής της τρι­πλής συνταγής για απορρύθμιση, ιδιωτικοποιήσεις και περικοπές, ο Φρίντμαν επεξεργάστηκε ένα πλήθος επιμέρους λεπτομερειών. Αν είναι αναγκαίο να υπάρχουν φόροι, πρέπει να είναι χαμηλοί, ενώ πλούσιοι και φτωχοί πρέπει να φορολογούνται με βάση μια ενιαία φορολογική κλίμακα. Οι εταιρείες πρέπει να είναι ελεύθερες να πουλούν τα προϊόντα τους παντού στον κόσμο, ενώ οι κυ­βερνήσεις δεν πρέπει να προστατεύουν τις εγχώριες βιομηχανίες ή την εγχώ­ρια ιδιοκτησία. Όλες οι τιμές, συμπεριλαμβανομένης της τιμής της εργασίας, οφείλουν να καθορίζονται από την αγορά. Δεν πρέπει να υπάρχει κατώτατος μισθός. Ο Φρίντμαν ζητούσε να ιδιωτικοποιηθούν η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τα ταχυδρομεία, τα συνταξιοδοτικά ταμεία, η παιδεία, ακόμα και τα εθνικά πάρκα. Εν ολίγοις, ζητούσε, χωρίς καμία αιδώ, την πλήρη κατάργηση του Νιου Ντιλ, αυτής της επισφαλούς ανακωχής ανάμεσα στο κράτος, στις εται­ρείες και στις δυνάμεις της εργασίας, που είχε αποτρέψει τη λαϊκή εξέγερση μετά τη Μεγάλη Ύφεση. Όποια μέτρα προστασίας κι αν είχαν καταφέρει να κερδίσουν οι εργαζόμενοι, όποιες υπηρεσίες κι αν παρείχε το κράτος για να αμβλύνει τις αιχμές της αγοράς, η αντεπανάσταση της Σχολής του Σικάγου ήθε­λε να τα πάρει πίσω.

Και όχι μόνο… Ζητούσε πολύ περισσότερα: την ιδιοποίηση όλων όσα οι ερ­γαζόμενοι και οι κυβερνήσεις είχαν καταφέρει να οικοδομήσουν κατά τη διάρ­κεια των δεκαετιών της φρενήρους κατασκευής δημόσιων έργων. Ο Φρίντμαν παρότρυνε τις κυβερνήσεις να ξεπουλήσουν μια περιουσία που είχε δημιουρ­γηθεί και είχε αποκτήσει αξία χάρη στις επενδύσεις και στην τεχνογνωσία του δημόσιου τομέα. Για τον Φρίντμαν, όλος αυτός ο κοινός πλούτος έπρεπε να μεταβιβαστεί σε ιδιωτικά χέρια, για λόγους αρχής.

Αν και πάντα συγκαλυμμένο με τη γλώσσα των μαθηματικών και της επιστήμης, το όραμα του Φρίντμαν ταυτιζόταν απόλυτα με τα συμφέροντα των μεγάλων πολυεθνικών, που από τη φύση τους διψούν για τεράστιες νέες αγο­ρές χωρίς ρυθμίσεις και κανονισμούς. Στο πρώτο στάδιο της καπιταλιστικής επέκτασης αυτή η αδηφάγα οικονομική μεγέθυνση βασίστηκε στην αποικιοκρατία: την «ανακάλυψη» νέων περιοχών και την υφαρπαγή της γης, ενώ ακο­λουθούσε η απόσπαση του πλούτου κάθε περιοχής χωρίς να δοθεί καμία απο­ζημίωση στους τοπικούς πληθυσμούς. Ο πόλεμος του Φρίντμαν εναντίον του «κράτους πρόνοιας» και της «μεγάλης κυβέρνησης» υποσχόταν μια νέα πηγή γρήγορου πλουτισμού, μόνο που αυτή τη φορά, αντί για νέες περιοχές, το και­νούριο έδαφος που έπρεπε να κατακτηθεί ήταν το ίδιο το κράτος, με τις δημό­σιες υπηρεσίες και την κρατική περιουσία να εκποιούνται με αντίτιμο πολύ μι­κρότερο της αξίας τους.

ΝΑΟΜΙ ΚΛΑΪΝ

Μετάφραση: Άγγελος Φιλιππάτος

Naomi Klein, Το Δόγμα του Σοκ. Η άνοδος του καπιταλισμού της καταστροφής, εκδ. «Α.Α. Λιβάνη», Αθήνα, χ.χ. έκδ.

Ανθολόγος: Λουκάς Αξελός